Mogen we nog op dieet? Dat was de centrale vraag in het artikel. Het is aan de lezer om, op basis van de reacties van enkele professionals op stellingen, zelf een oordeel te vormen. Het is echter moeilijk om door de angstzaaiende uitspraken nog objectief naar de feiten te kijken.

Ik neem je even mee en maak enkele kritische bedenkingen, zodat jij hopelijk zonder angst een conclusie kan maken. Ik mag de spits afbijten wanneer de vraag gesteld wordt of we nog mogen diëten:

‘We hebben nog nooit zoveel gedieet als vandaag en toch wordt de bevolking dikker. Het loopt duidelijk ergens fout.’ Niemand die eraan denkt dat de focus leggen op voeding en gewicht mogelijks één van de grootste oorzaken is van gewichtstoename. De mensen die ik ontmoet in mijn praktijk hebben stuk voor stuk heel hard hun best gedaan. Ze hebben geprobeerd om hun eetpatroon aan te passen op basis van de adviezen van artsen, diëtisten, influencers en bedrijven gespecialiseerd in afslanking. Voor een klein aantal van de mensen kan gewichtsverlies op lange termijn behouden blijven (cijfers lopen uitéén van 5 tot 20%). Voor zij die erin slagen gewichtsverlies te behouden, zijn er geen gegevens beschikbaar over de impact op mentaal en sociaal vlak. Voor minstens 80% van de mensen is het gewichtsverlies niet houdbaar op lange termijn. Er is zelfs een aanzienlijke groep mensen die meer gewicht bijkomt dan men oorspronkelijk verloren was.

Ik hoor mijn cliënten vaak zeggen ‘was ik maar gewoon blij met mijn lichaam X jaar geleden’. Omdat ze merken dat hoe meer ze hun best doen om gewicht te verliezen, hoe moeilijker deze strijd wordt, niet alleen lichamelijk, ook psychologisch.

Dit heeft te maken met verschillende ongewenste gevolgen van diëten: biologische veranderingen, psychologische effecten, emotionele impact, sociale invloeden en omgevingsfactoren. Ik licht ze hieronder beknopt toe zodat je een idee krijgt. Geef me zeker een seintje als je ergens meer over wenst te weten.

Biologisch: Wanneer we meer energie verbruiken dan we innemen, verliezen we gewicht. Het lichaam komt in een situatie van schaarste terecht dus het springt super zuinig om met de beschikbare energie: het lichaam gaat efficiënter werken en verbruikt voor dezelfde functies minder energie. Hierbovenop komt dat we meestal ook spiermassa verliezen, we hebben dus minder actieve massa die energie verbruikt, nog een reden waarom de verbranding daalt. In combinatie met dit gedaalde metabolisme treden hormonale veranderingen op. De hoeveelheid hongerhormonen nemen toe waardoor we meer verlangen naar (koolhydraatrijk) voedsel. Het is dus super normaal dat je na verloop van tijd alleen nog maar aan eten kan denken als je aan het diëten bent. Dit heeft niets te maken met doorzettingsvermogen, wel met de natuurlijke menselijk biologie.

Psychologisch: Heb je er al eens bij stilgestaan dat je in opstand komt wanneer een ander je vertelt wat je moet doen? Dit heeft te maken met je autonomie die geschaad wordt. Wanneer iemand je vertelt wat je niet mag eten, is de kans groot dat je er net meer naar gaat verlangen. In de literatuur wordt dit het forbidden-fruit-effect genoemd. Wat niet bereikbaar is, wordt meer aantrekkelijk. Daarnaast speelt het what-the-hell-effect; wanneer je een regel verbreekt of een fout maakt, gooi je de handdoek in de ring en eet je alles wat tijdens het dieet niet mocht. ‘Morgen of maandag begin ik weer goed’ luidt het dan…

Emotioneel: Je gevoel van eigenwaarde wordt geraakt. Niet alleen wanneer je de boodschap krijgt dat je niet goed bent zoals je bent en moet veranderen (gewicht moet verliezen). Ook wanneer je (telkens opnieuw) faalt in pogingen om het beter te doen. We geven onszelf de schuld en voelen ons gefaald. Gevoelens van frustratie, angst en verdriet treden op. Op lange  termijn kunnen een laag zelfbeeld, negatief lichaamsbeeld, depressie, verstoorde eetgewoonten en eetstoornissen ontstaan.

Sociaal: Eten is een manier van verbinden binnen onze cultuur. Het vermijden van sociale interacties kan een gevolg zijn van enerzijds het proberen volhouden van een dieet, ‘Ik blijf beter thuis want anders eet ik verboden voedingsmiddelen’. Anderzijds kan het ‘niet kunnen volhouden’ van het dieet schaamte in de hand werken waardoor sociale interactie vermeden wordt ‘ik ben al mijn verloren gewicht weer bijgekomen en ben bang wat de anderen zullen denken’.

Omgeving: We leven enerzijds in een omgeving waarin overal en op elke uur eten te verkrijgen is. Anderzijds leven we in een dieetgerichte cultuur waarbij een “goed” gewicht het hoogste doel is vanwege de link die gelegd wordt tussen gezondheid en gewicht. Overal waar je komt wordt gesproken over de “gevaren” van suiker en vet en tegelijk vind je net vooral suikerrijke en vetrijke voeding. Je zou voor minder het bos door de bomen niet meer zien.

Als je bovenstaande leest. Dan kan je toch moeilijk geloven dat de focus blijven leggen op gewicht een goede zaak is voor de volksgezondheid? We dienen gewicht los te koppelen van gezondheid als we de bijwerkingen (waaronder gewichtstoename) van diëten willen vermijden.

De kop waar ik het moeilijkst mee hebt in het artikel is deze: “de wetenschap is zeer duidelijk: overgewicht verhoogt de kans op ziektes.” Er zijn zeker onderzoeken die dit aantonen. Er is echter heel wat onderzoek dat geïnterpreteerd wordt als oorzaak-gevolg, terwijl er een correlatie gevonden werd. En hier wordt het gevaarlijk, want zo gaat de man in de straat denken dat het zijn schuld is dat hij kanker kreeg, hij was immers te dik. Terwijl niet alle dikke mensen kanker krijgen. Daarnaast spelen ook de invloed van gewichtsstigma en bias van de onderzoeker een rol, hierop wordt veelal niet gecontroleerd in onderzoek. Dikke mensen vermijden medische zorg, omdat ze zich niet serieus genomen voelen. Omdat ze toch telkens het advies krijgen eerst X kg af te vallen. Terwijl een persoon met dezelfde klacht in een slank lichaam een andere behandeling krijgt… Als een klacht aangepakt kan worden met een bepaalde therapie bij een slanke persoon, dan dient een dik persoon ook deze therapie te krijgen. Als dik zijn zo gemakkelijk om te keren was, dan waren er niet zo veel dikke mensen in deze maatschappij waarin gewichtsdiscriminatie genormaliseerd wordt. Zullen we stoppen met angst zaaien en veroordelen? Zullen we in plaats daarvan mensen in hun kracht zetten en motiveren tot duurzaam gezond gedrag? Zullen we verder kijken dan wat we zien en de vraag stellen: hoe kan ik je helpen?

De stelling ‘overgewicht is een probleem in België’ waar mijn collega’s volmondig ja op antwoorden  Maak daarvan:

• Dieetcultuur is een probleem in België.
• Vetfobische gezondheidswerkers zijn een probleem in België.
• Vingerwijzend CLB is een probleem in België.
• Te weinig aandacht voor mentaal welzijn, is een probleem in België.
• Hoge werk-  en sociale druk is een probleem in België.
• De angstzaaiende communicatie is een probleem in België.
• Krampachtige politiek, is een probleem in België.
• …

De bevolking verliest de voeling met het eigen lichaam, dat is een probleem in België.

Wat als we de focus verleggen van gewicht naar het gedrag van de mens? Ik ga niet ontkennen dat gezondheidsparameters zoals bloedwaarden kunnen verbeteren bij gewichtsverlies. Maar er zijn enkele vragen die we onszelf moeten stellen: Welk gedrag heeft geleid tot het gewichtsverlies? Bewustere keuzes maken? Meer slapen? Meer groenten en fruit eten? Beter stressmanagement? Meer bewegen?…  Daarnaast dienen we ons af te vragen of het gewichtsverlies behouden kan blijven; Liggen de aanpassingen in het gedrag in lijn liggen met de noden van de persoon? Kan men nog genieten van eten? Wordt er bewogen op een manier die plezier of ontspanning brengt? Kunnen deze veranderingen binnen de sociale context stand houden? Als je als mens niet voelt dat de gedragsverandering voordelen heeft, is de kans klein dat hij deze duurzaam zal inzetten. Tot slot de belangrijkste: Kan gezond gedrag leiden tot gezondheidswinst zonder gewichtsverlies? Het antwoord daarop is JA! Een grootschalig onderzoek laat zien dat de kans op sterfte gelijk is bij mensen die geclassificeerd worden als “normaal”, “overgewicht” en “obesitas” als ze vier gezonde gedragingen stellen (dagelijks groenten en fruit eten, niet roken, regelmatig bewegen en alcohol beperken) (Matheson et al, 2012).

Het is dus broodnodig dat we de bevolking sensibiliseren om goed zorg te dragen voor zichzelf en hun kroost.

Door tijd te nemen om te verbinden met zichzelf en elkaar: samen naar de winkel gaan, eten uitkiezen, koken, spelen, rusten, bewegen, … Het is hoog tijd dat we terugschakelen als maatschappij en minder gaan omarmen in plaats van te streven naar meer. Minder druk, minder stress, minder verplichte nummers, minder doen alsof, minder oppervlakkig, minder discriminatie, en meer diepgang, in verbinding met, meer plezier in beweging, meer mentale rust, meer hulp vragen, meer eerlijke communicatie, meer voelen, meer oog voor de mens in het lichaam.

Op vlak van voeding biedt het kader van intuïtief eten antwoord. Het ondersteunt je om weer in je eigen kracht te komen. Je leert je instinct, je emoties en kennis en voeding samenbrengen en  van daaruit keuzes te maken die je fysieke en mentale gezondheid ondersteunen. Lees meer over intuïtief eten in dit blogbericht: https://www.lievereten.be/intuitief-eten-is-eigenlijk-gewoon-eten/

Ik hoop dat ik enkele uitspraken in perspectief heb kunnen plaatsen, want wat zijn we met gewichtsverlies als het voor de meerderheid van de mensen niet vol te houden valt? Jojo’en en stress zijn niet goed voor onze gezondheid, en er bestaat jammer genoeg geen heilige graal die je verzekert van gewichtsverlies. We kunnen dus maar beter vastpakken wat we kunnen vastpakken: ons lichaam en onze geest diezelfde zorg geven als we geven aan onze dierbaren. En geloof het of niet, gevarieerd eten, ontspannen, regelmatig bewegen, voldoende slapen, niet te veel alcohol drinken, stoppen met roken, … al deze gezonde gedragingen voelen ook echt goed!

Connecteer via Instagram of Facebook, of stuur me een e-mail, als je met vragen of bedenkingen zit.

Veel gezonde groeten,

Tina

.

.

.

Hieronder kan je enkele interessante bronnen raadplegen:

Barry, V. W., Baruth, M., Beets, M. W., Durstine, J. L., Liu, J., & Blair, S. N. (2014). Fitness vs. Fatness on All-Cause Mortality: A Meta-Analysis. Progress in Cardiovascular Diseases, 56(4), 382–390. https://doi.org/10.1016/j.pcad.2013.09.002;

Clifford, D., Ozier, A., Bundros, J., Moore, J., Kreiser, A., & Morris, M. N. (2015). Impact of Non-Diet Approaches on Attitudes, Behaviors, and Health Outcomes: A Systematic Review. Journal of Nutrition Education and Behavior, 47(2), 143-155.e1. https://doi.org/10.1016/j.jneb.2014.12.002

Fothergill, E., Guo, J., Howard, L., Kerns, J. C., Knuth, N. D., Brychta, R., … Hall, K. D. (2016). Persistent metabolic adaptation 6 years after “The Biggest Loser” competition. Obesity, 24(8), 1612–1619. https://doi.org/10.1002/oby.21538

Jeffery, R. W., Drewnowski, A., Epstein, L. H., Stunkard, A. J., Wilson, G. T., Wing, R. R., & Hill, D. R. (2000). Long-term maintenance of weight loss: current status. Health Psychology : Official Journal of the Division of Health Psychology, American Psychological Association, 19(1S), 5–16. Retrieved from http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/10709944

Khasteganan, N., Lycett, D., Furze, G., & Turner, A. P. (2019). Health, not weight loss, focused programmes versus conventional weight loss programmes for cardiovascular risk factors: a systematic review and meta-analysis. Systematic Reviews, 8(1), 200. https://doi.org/10.1186/s13643-019-1083-8

Matheson, E. M., King, D. E., & Everett, C. J. (2012). Healthy Lifestyle Habits and Mortality in Overweight and Obese Individuals. The Journal of the American Board of Family Medicine January 2012, 25 (1) 9-15. https://doi.org/10.3122/jabfm.2012.01.110164

Sumithran, P., & Proietto, J. (2013). The defence of body weight: a physiological basis for weight regain after weight loss. Clinical Science, 124(4), 231–241. https://doi.org/10.1042/CS20120223

Tylka, T., Annunziato, R., Burgard, D., Daníelsdóttir, S., Shuman, E., Davis, C. & Calogero, R. (2014). The Weight-Inclusive versus Weight-Normative Approach to Health: Evaluating the Evidence for Prioritizing Well-Being over Weight Loss. Journal of Obesity: 983495. http://dx.doi.org/10.1155/2014/983495